Ai cũng có lợi thế bất công của riêng mình! Bạn không là ngoại lệ!
- Quỳnh Thy
- 25 thg 8
- 12 phút đọc
Lần đầu tiên tiếp cận với từ khoá Unfair Advantages là từ anh Ali Abdaal khoảng 4-5 năm về trước trong 1 video YouTube của anh. Hồi ấy mình xem thú thật chẳng ngấm nổi cho tận đến nay mình mới thấu hiểu và trả lời được:
Lợi thế bất công là gì? Ai cũng có hay chỉ có một vài người có đặc quyền mới sở hữu?
Xác định được lợi thế bất công có lợi gì? Cách xác định lợi thế bất công của chính mình?
Cách tận dụng lợi thế bất công vào trong cuộc sống?
Chỉ cần đọc hết bài viết này thôi, bạn sẽ trả lời được 03 câu hỏi lớn ở trên! Nếu bạn tò mò, vậy thì cùng bắt đầu nhé!
Lợi thế bất công là gì? Ai cũng có hay chỉ có một vài người có đặc quyền mới sở hữu?
“Lợi thế bất công” là những điểm mạnh, nguồn lực, hoặc điều kiện thuận lợi mà bạn có được một cách tự nhiên hoặc hoàn cảnh mang lại — khiến bạn dễ thành công hơn người khác trong một số tình huống. Nó có thể đến từ kỹ năng, tính cách, tài chính, xuất thân, mối quan hệ, hay cả trải nghiệm đau thương trong quá khứ.
Nhiều bạn nghĩ rằng lợi thế bất công chỉ dành cho những người nổi tiếng, những người đã có tiền bạc, địa vị, hay những người sinh ra đã “ngậm thìa vàng”. Sự thật là bản thân những người thành công ấy đã có lợi thế bất công của riêng họ:
Bill Gates có lợi thế bất công khi tiếp xúc với máy tính từ rất sớm, trong khi phần lớn thế giới chưa hề biết máy tính là gì.
Elon Musk có lợi thế bất công là trí tò mò vô hạn cùng một gia đình có điều kiện để ông tiếp cận tri thức toàn cầu.
Oprah Winfrey biến tuổi thơ nghèo khó thành lợi thế bất công, giúp bà thấu hiểu và đồng cảm với khán giả ở mức độ rất sâu.
Steve Jobs có lợi thế bất công từ khả năng kết nối giữa nghệ thuật và công nghệ, thứ đã định hình Apple.
Nhìn lại chính mình...Thoạt đầu mình nghĩ mãi vẫn không thể nghĩ ra bản thân mình có lợi thế bất công gì, mà hơn thế mình thấy mình có đầy sự bất công ra :(((
Sự thật là, mỗi người đều có những “lá bài” riêng, những lợi thế bất công của riêng mình. Vấn đề là bạn có nhận ra và biết cách chơi chúng hay không.
Khi bạn thực hành lòng biết ơn từ những điều nhỏ nhất, khi mở lòng ra bạn sẽ thấy bạn may mắn và có nhiều lợi thế hơn bạn tưởng.
Ví dụ về bản thân Quỳnh Thy:
Lợi thế bất công của mình là mình còn đầy đủ các thành viên trong gia đình và họ đều đang khoẻ mạnh, bình an.
Lợi thế bất công của mình là mình đã và đang làm việc cùng những anh chị tài giỏi trong lĩnh vực personal branding; từ đó mở ra nhiều cơ hội từ chính mạng lưới network ấy.
Lợi thế bất công của mình là có kinh nghiệm làm việc freelancing từ rất sớm
Lợi thế bất công của mình cũng có thể là đối diện với biến cố gia đình từ sớm để mình phá kén trở thành một người đứng lên nắm quyền chủ động với cuộc sống của chính mình...
Và rồi mình nhận ra:
Khi bạn chỉ chăm chăm nhìn vào sự bất công, bạn sẽ không bao giờ thấy lợi thế bất công của mình. Chỉ khi biết ơn và mở lòng, bạn mới nhận ra rằng bản thân vốn đã có nhiều lợi thế hơn bạn từng nghĩ.
Cách xác định lợi thế bất công của chính mình?
Xác định được lợi thế bất công của bản thân là một hoạt động quan trọng, bởi vì thành công không chỉ dành cho những người làm việc chăm chỉ nhất. Thực tế, như trong cuốn The Unfair Advantage đã nhấn mạnh:
“Success is not simply awarded to the hardest workers. It is awarded to those who develop and use their Unfair Advantages.”
Tạm dịch: Thành công không chỉ dành cho những người làm việc chăm chỉ nhất. Nó dành cho những người biết phát triển và tận dụng những lợi thế bất công của mình.
Life is unfair, always unfair
Cuộc đời vốn dĩ không công bằng – nhưng chính sự không công bằng ấy tạo nên những lợi thế bất công khác nhau ở mỗi người. Và điểm đặc biệt là:
Những lợi thế này không thể dễ dàng sao chép, chúng có thể tích lũy và tăng trưởng theo cấp số nhân nếu bạn biết cách lồng ghép, xoay vòng và tận dụng đúng chỗ. Thành công vì thế không chỉ là chuyện may mắn hay đặc quyền bẩm sinh, mà là việc bạn nhận ra lợi thế riêng của mình, kết hợp với hành động, kết nối, chia sẻ. Từ đó bạn:
Chọn đúng môi trường để lợi thế phát huy
Ngừng so sánh với người khác ở nơi bạn vốn bất lợi
Biết định vị bản thân trong công việc, cuộc sống
Tự tạo ra thêm nhiều cơ hội cho chính mình
Vậy câu hỏi đặt ra ở đây là làm thế nào để nhận diện lợi thế bất công của chính mình?
Cách xác định lợi thế bất công của chính mình
Bước 1: Tự soi chiếu qua 5 nhóm lợi thế
(Nếu bạn chưa biết, có cuốn sách tên The Unfair Advantage nói chi tiết về chủ đề cùng tên, trong đó, tác giả có đưa ra framework MILES).
MILES là khung công cụ giúp bạn nhận diện “lợi thế bất công” (unfair advantage) — những điều bạn có mà người khác không dễ sao chép. Đây là các yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh theo 5 mục:
Money (Tiền bạc): Tài chính hiện có hoặc dễ dàng huy động. Ví dụ như vốn tự có giúp bạn có runway time dài hơn và burn rate thấp hơn.
Intelligence & Insight (Trí thông minh & Sự tinh tế): Không chỉ là “học thức” (book smarts), mà còn là trí thông minh cảm xúc, sáng tạo, và khả năng nhìn thấu thị trường để phát hiện nhu cầu chưa được giải quyết.
Location & Luck (Địa điểm & May mắn): Việc bạn ở nơi nào (online hay thực tế), và vào thời điểm nào có thể tạo ra cơ hội. Tin tốt là “may mắn” có thể được gia tăng bằng cách chủ động tạo điều kiện cho nó xuất hiện.
Education & Expertise (Giáo dục & Chuyên môn): Dù là học hành chính quy hay tự học, điều này mang lại kiến thức sâu, mạng lưới (network) và tín hiệu giá trị (signaling) đến người khác.
Status (Vị thế): Bao gồm địa vị xã hội, thương hiệu cá nhân (personal brand), cùng với trạng thái nội tại như sự tự tin, lòng tự trọng. Một người có “inner status” cao thường tỏa ra năng lượng khiến người khác dễ tin tưởng và chú ý.
Ví dụ với bản thân Quỳnh Thy:
Nhìn vào Framework trên, mình tự nhận mình có thể chưa có lợi thế về tài chính (Money), chuyên môn (Expertise), vị thế (Status).
Tuy nhiên, mình hiện đang sở hữu trí thông minh cảm xúc cao (Intelligence), Địa điểm & May mắn (Location & Luck) khi mình tin rằng mình luôn may mắn và sẽ nhận được may mắn; cùng với địa điểm sống tại Mỹ - nơi người ta hay nói rằng:
“If you can make it in the US, you can make it anywhere.”
Bên cạnh đó, mình đang trau dồi thêm lợi thế về giáo dục (Education) khi mình quyết định sẽ đi học tiếp, xây dựng chuyên môn (Expertise) dần dần, xây dựng personal branding riêng của mình (Status); cùng với học cách quản lý tốt các nguồn tài chính cá nhân (Money) mình cho bài toán cuộc sống sau này.
Còn bạn thì sao? Hãy dựa vào Framework MILES để đưa ra nhận định và kế hoạch trau dồi các lợi thế bất công riêng cho mình nhé!
Bước 2: Trả lời 10 câu hỏi tự khám phá
Để thật sự nhận ra lợi thế bất công của bản thân, bạn cần đi sâu hơn một chút. Không phải chỉ gạch đầu dòng “mình giỏi cái này, mình biết cái kia”, mà là nhìn vào tận gốc rễ:
Trải nghiệm nào đã hình thành nên bạn hôm nay, điều gì khiến bạn khác biệt với hàng triệu người khác. Đôi khi lợi thế bất công không nằm ở những điều bạn khoe ra, mà nằm ở những thứ bạn từng xem là bình thường, hoặc thậm chí là “bất lợi” trong mắt người khác.
Kể một chút về câu chuyện cá nhân mình, mình đã từng khiêm tốn đến mức không biết công nhận chính những nỗ lực làm việc của mình. Mình từng coi rằng làm trợ lý truyền thông có gì khó khăn đâu; chỉ làm hàng loạt việc X mỗi ngày là được...
Cho đến khi mình đi từ Đà Nẵng, ra Hà Nội để gặp những người bạn của mình, họ nói rằng: Do Thy làm nhiều nên Thy quen, chứ bảo mình vào làm mình cũng chẳng biết làm như thế nào, mấy cái đó khó mà. Đến chị sếp Nguyệt Anh mình làm việc cùng đã khẳng định với mình rằng ngoài kia nhu cầu còn rất nhiều, và không phải bạn trợ lý nào cũng cung cấp được dịch vụ tốt được như em - với những kinh nghiệm làm việc và năng lực, kiến thức em hiện có vì vậy em đừng tự đánh giá thấp mình.
Lúc ấy, mình mới ngộ nhận ra: "À, thì ra những việc mình làm cũng có giá trị, cũng xứng đáng được công nhận với công sức lao động mình đã bỏ ra chứ không phải điều gì tầm thường như mình nghĩ. Chỉ là mình chưa biết dừng lại ghi nhận bản thân, công nhận và tự tin vào chính mình".
Vì vậy đến đây, mình cũng mong bạn có thể ngồi xuống "xét nét" từng trải nghiệm sống bạn đã qua để có phiên bản ngày hôm nay dù bạn có nghĩ là tầm thường hay bạn coi đó là sự bất công đi chăng nữa. Đâu đó chúng xứng đáng được ghi nhận và có thể biến thành lợi thế bất công độc đáo chỉ bạn mới có mà thôi.
Hãy thử ngồi xuống, cầm giấy bút (hoặc mở note trên điện thoại), và thành thật trả lời những câu hỏi sau. Đừng vội khiêm tốn hay che giấu — đây là lúc bạn cho phép mình nhìn thẳng vào những gì mình thực sự có:
Tôi làm việc gì dễ dàng hơn người khác?
Tôi từng trải qua những trải nghiệm đặc biệt nào?
Tôi có mạng lưới hoặc mối quan hệ đặc thù nào?
Điều gì khiến người khác thường tìm đến tôi xin lời khuyên?
Tôi có góc nhìn mà số đông không nhìn thấy ở lĩnh vực nào?
Tôi có nguồn lực/điều kiện nào mà nhiều người chưa có?
Tôi đã từng giải quyết vấn đề gì rất hiệu quả?
Tôi mang giá trị gì độc đáo vào một nhóm hoặc dự án?
Thói quen hoặc đặc điểm tính cách nào giúp tôi bền bỉ hơn?
Điều gì trong tôi khiến người khác nói: “Cái này chỉ có bạn mới làm được”?
Hãy viết càng chi tiết càng tốt, không cần khiêm tốn ở bước này. Chính những mảnh ghép nhỏ, đôi khi tưởng chừng vô nghĩa, mới giúp bạn nhìn ra lợi thế bất công mà chỉ riêng bạn mới có.
Cách tận dụng lợi thế bất công vào trong cuộc sống
Đọc đến đây, mình hi vọng rằng bạn đã có trên tay danh sách ít nhất 5-10 lợi thế bất công của riêng mình. Hãy thử tư duy sâu hơn:
Với những lợi thế bất công đó, bạn có thể làm gì để tận dụng, vạch ra con đường dễ đi hơn của riêng mình và biến chúng thành những kết quả cụ thể?
Đặt lợi thế đúng chỗ
Một bông hoa không thể nở rực rỡ nếu bị trồng sai đất. Lợi thế của bạn cũng vậy: nó chỉ thực sự tỏa sáng khi ở đúng môi trường.
Nếu bạn có khả năng giao tiếp tốt, hãy tìm những công việc nơi bạn được gặp gỡ, kết nối và truyền năng lượng cho người khác — như sales, tổ chức sự kiện, hay xây dựng cộng đồng. Nếu bạn giỏi ngôn ngữ, hãy thử viết song ngữ, dịch thuật, hoặc trở thành cầu nối văn hóa. Còn nếu bạn có lợi thế kỹ thuật, hãy chọn những bài toán phức tạp, nơi nhiều người chùn bước nhưng bạn lại thấy hứng thú.
Đặt lợi thế sai chỗ, nó có thể biến thành gánh nặng. Nhưng đặt đúng chỗ, nó sẽ trở thành bệ phóng đưa bạn đi xa hơn những gì bạn tưởng.
Kết hợp lợi thế với nỗ lực
Lợi thế giống như một bệ phóng, nhưng tên lửa không thể cất cánh nếu thiếu nhiên liệu. Nhiên liệu đó chính là nỗ lực, sự rèn luyện và tính bền bỉ.
Nếu bạn có năng khiếu kể chuyện, hãy luyện viết, luyện nói hằng ngày để câu chuyện ngày càng cuốn hút. Nếu bạn giỏi networking, hãy học thêm cách chăm sóc, giữ liên hệ để mối quan hệ không chỉ dừng lại ở “quen biết” mà trở thành “gắn bó”. Nếu bạn có nền tảng tài chính tốt, hãy học đầu tư và quản lý tiền bạc khôn ngoan thay vì để nó nằm yên.
Khi lợi thế gặp nỗ lực, bạn sẽ tạo ra hiệu ứng cộng hưởng. Và theo thời gian, công thức này sẽ giúp bạn nhân lên lợi thế ban đầu thành một thứ mạnh mẽ gấp nhiều lần.
Xây vòng lặp tăng trưởng (Flywheel)
Lợi thế bất công không nên chỉ dùng một lần rồi thôi. Nếu biết cách, bạn có thể biến nó thành vòng lặp tự nhân lên theo thời gian — giống như quả cầu tuyết càng lăn càng to.
Hãy thử hình dung: bạn giỏi viết hơn người khác một chút.
Bạn bắt đầu viết chia sẻ trên Facebook, vài người để ý → có người rủ bạn viết bài trả phí → bạn vừa có thu nhập, vừa có thêm trải nghiệm → rồi lại có thêm nội dung để kể tiếp → từ đó lại có thêm người tin tưởng → rồi thêm cơ hội mới xuất hiện.
Một kỹ năng ban đầu nhỏ xíu, nếu biết “lăn đúng hướng”, sẽ tạo thành vòng lặp tăng trưởng. Mỗi lần bạn dùng lợi thế, bạn không “tiêu hao” nó, mà đang làm nó mạnh hơn, sâu hơn, đa năng hơn.
Đi đường tắt đúng luật
Trong cuộc đua của cuộc đời, không phải ai cũng xuất phát từ vạch 0. Và không phải đường nào cũng cần phải đi qua từng cột mốc một. Nếu bạn đang có một lợi thế — đừng ngại dùng nó để rút ngắn lộ trình, miễn là bạn không phạm luật, không hại ai.
Đi đường tắt không phải gian lận. Đi đường tắt là biết chọn con đường phù hợp với bản thân mình nhất, tiết kiệm được vài năm mò mẫm, để dành thời gian đó cho những thử thách xứng đáng hơn.
Ví dụ:
Một người sinh ra trong gia đình đã làm kinh doanh, từ nhỏ đã được nghe bố mẹ nói chuyện về tài chính, khách hàng, quản lý. Khi lớn lên, bạn ấy bắt đầu khởi nghiệp sớm hơn bạn bè. Có thể người ngoài nói “con nhà giàu thì dễ rồi”, nhưng sự thật là: bạn ấy dùng chính cái nền đó để học nhanh hơn, vấp ít hơn.
Hoặc bạn giỏi ngoại ngữ → bạn không cần mất 2 năm học lại tiếng Anh → bạn có thể bắt đầu làm việc toàn cầu ngay từ năm nhất đại học. Đó là một “đường tắt đúng luật”.
Mở rộng và chia sẻ lợi thế
Lợi thế không giống như chiếc bánh, chia ra thì ít đi. Trái lại, khi bạn chia sẻ lợi thế của mình, nó sẽ được nhân lên, lan tỏa, và lớn dần trong tay bạn.
Nếu bạn giỏi một lĩnh vực, hãy viết blog, làm video, mở workshop để truyền lại những gì bạn biết. Nếu bạn có mạng lưới quan hệ tốt, hãy thử trở thành cầu nối, giới thiệu mọi người với nhau — bạn sẽ bất ngờ khi thấy mình trở thành trung tâm của nhiều cơ hội. Nếu bạn từng vượt qua khó khăn, hãy kể lại hành trình ấy — bởi câu chuyện của bạn có thể trở thành nguồn động lực cho người khác, đồng thời củng cố thương hiệu cá nhân của chính bạn.
Chia sẻ lợi thế vừa cho đi giá trị, vừa mở ra những cánh cửa bạn không ngờ tới. Và nhiều khi, chính lúc bạn cho đi là lúc bạn nhận lại gấp nhiều lần.
Tạm kết
Cuộc sống vốn dĩ không công bằng. Nhưng thay vì nhìn vào sự bất công, hãy tập trung vào lợi thế bất công mà bạn đã có. Khi bạn biết ơn, nhận diện và hành động từ chính điểm mạnh của mình, bạn sẽ thấy: xuất phát điểm không còn quan trọng, quan trọng là bạn xuất phát đúng điểm. Và từ điểm đó, con đường thành công của bạn sẽ mở ra theo một cách rất riêng, không ai có thể sao chép.
Nếu bạn thấy bài viết này hữu ích, và muốn đón đọc nhiều hơn nữa, hãy theo dõi mình để nhận được những nội dung tương tự sớm nhất nhé!
Bình luận